Wstęp

1    Fundamenty i ewolucja polityki Unii Europejskiej wobec MSP

1.1    Definicja oraz rola małych i średnich przedsiębiorstw

1.2    Postanowienia traktatowe

1.3    Instrumenty prawa wtórnego

1.4    Inne inicjatywy

1.5    Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw

2    Zintegrowany Program dla MSP i Sektora Rzemiosła

2.1    Ogólna charakterystyka Zintegrowanego Programu dla MSP i Sektora Rzemiosła

2.2    Trzeci Wieloletni Program dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw

2.2.1     Podstawa prawna i cele programu

2.2.2     Realizacja programu

3    Kompleksowe działania Grupy Zadaniowej BEST na rzecz przedsiębiorczości i konkurencyjności w Unii Europejskiej

3.1    Realizacja „Planu Działania dla Promocji Przedsiębiorczości i Konkurencyjności” w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej

3.1.1     Niemcy

3.1.2     Grecja

3.1.3     Hiszpania

3.1.4     Francja

3.1.5     Zjednoczone Królestwo

4    Uproszczenia administracyjne i poprawa otoczenia prawnego

4.1    Akcja Skoordynowana z Państwami Członkowskimi i organizacjami reprezentującymi przedsiębiorstwa w zakresie upraszczania prawa i administracji

4.2    Ocena wpływu prawodawstwa Wspólnoty na sferę biznesu

4.3    Uproszczenie i poprawa regulacji prawnych dotyczących Rynku Wewnętrznego

4.4    Program Jednolitego Rynku

4.5    Transfer przedsiębiorstw

4.6    Polityka konkurencji

5    IV Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości jako odpowiedź na wyzwania gospodarki opartej na wiedzy

5.1    Wyzwania dla europejskiej polityki wobec przedsiębiorstw

5.2    Cele i instrumenty IV Wieloletniego Programu dla Przedsiębiorstw i Przedsiębiorczości

Zakończenie

Bibliografia

---

Gospodarka Unii przeżywa okres recesji i niepewności, co jest spowodowane zarówno spowolnieniem tempa rozwoju gospodarczego w skali globalnej, jak i spadkiem popytu. Obecnych trudności nie należy jednak traktować jako pretekstu dla rezygnacji z dążenia do osiągnięcia ambitnego celu strategicznego, który został przyjęty na szczycie UE w Lizbonie w marcu 2000 roku: Europa ma stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną na świecie gospodarką opartą na wiedzy, z trwałym i zrównoważonym wzrostem gospodarczym, dużą ilością dobrych miejsc pracy oraz większą spójnością socjalną. Globalizacja gospodarki oraz pojawianie się nowych technologii zmieniają oblicze świata. Rozwijają się nowe branże, powstają nowe możliwości pracy wymagające nowych kwalifikacji. Unia Europejska pragnie znaleźć się na czele tego nowego porządku i działać jak światowy lider. Panuje powszechna zgoda co do tego, że cel ów może zostać osiągnięty tylko poprzez uczynienie Europy bardziej przedsiębiorczą i innowacyjną. W nowej gospodarce miejsca pracy będą tworzone przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa – zarówno w sferze e-biznesu, jak i w bardziej tradycyjnych sektorach.

Przedstawiona sytuacja jest godna naszego najwyższego zainteresowania ze względu na fakt, że już wkrótce Polska będzie członkiem Unii Europejskiej, a polskie przedsiębiorstwa staną się pełnoprawnymi podmiotami Jednolitego Rynku – największego wielonarodowego zintegrowanego rynku świata. Będzie to oznaczało konieczność znajomości i stosowania przepisów obowiązujących w całej Wspólnocie, a także gotowości do przyjęcia wszystkich konsekwencji wynikających z realizacji podstawowych zasad Jednolitego Rynku: swobody przepływu towarów, usług, osób i kapitału. Jednocześnie na uwagę zasługuje fakt, że już w exposé Prezes Rady Ministrów Leszek Miller zapowiedział, iż „wdrożony zostanie pakiet legislacyjny pod nazwą »Przede wszystkim przedsiębiorczość« stwarzający lepsze warunki dla rozwoju głównie małych i średnich przedsiębiorstw”. Założenia do tego pakietu (dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 stycznia 2002 r.) zawierają następujące stwierdzenie: „Jednym z podstawowych celów strategii gospodarczej Rządu jest doprowadzenie do powrotu gospodarki polskiej na ścieżkę szybkiego wzrostu, generującego nowe miejsca pracy. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest dokonanie głębokich zmian prawa regulującego zagadnienia związane z podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej w kierunku znoszenia bądź łagodzenia barier hamujących rozwój istniejących przedsiębiorstw i tworzenie nowych firm”.

Świadczy to o istnieniu głębokiego podobieństwa w sposobie postrzegania roli sektora małych i średnich przedsiębiorstw jako siły napędowej gospodarki przez władze państw członkowskich Unii Europejskiej i Polski. Ponadto Polska akceptuje w pełni dorobek prawny UE w obszarze „Małe i średnie przedsiębiorstwa”, nie zgłasza problemów negocjacyjnych i nie występuje o okresy przejściowe. Jednocześnie, mając na uwadze zarówno wagę MSP w swym potencjale gospodarczym, jak i znaczne prerogatywy krajów członkowskich UE do formułowania i prowadzenia własnej polityki wobec ich sektorów MSP, strona polska rezerwuje sobie prawo do stosowania specyficznych rozwiązań systemowych i instytucjonalnych, analogicznie do rozwiązań stosowanych w tym zakresie w krajach członkowskich Unii.

Celem niniejszej pracy jest próba przedstawienia procesu kształtowania się dorobku prawnego UE w omawianym obszarze, a także charakterystyka działań na rzecz przedsiębiorczości podejmowanych przez państwa członkowskie oraz, przy uwzględnieniu zasady subsydiarności, na szczeblu wspólnotowym. Do szczególnie interesujących zagadnień poruszanych w pracy należą wyzwania dla europejskiej polityki wobec przedsiębiorstw w obliczu rewolucyjnych zmian związanych z dynamicznym rozwojem globalnej gospodarki opartej na wiedzy i nowoczesnej technologii.

W pracy wykorzystane zostały głównie źródłowe teksty aktów legislacyjnych publikowanych w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich oraz oryginalne dokumenty instytucji Unii Europejskiej, a także materiały dostępne na ich oficjalnych stronach internetowych.

---

Biorąc pod uwagę dostępne dane statystyczne, specyficzne cechy firm należących do sektora MSP oraz jego zdolność do generowania nowych miejsc pracy można stwierdzić, że sektor ten odgrywa kluczową rolę w rozwoju gospodarczym Unii Europejskiej. Z tego względu polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw od dawna zajmuje szczególne miejsce wśród priorytetów Wspólnoty.

Podstawy dla formułowania tej polityki zawarte zostały już w postanowieniach traktatów założycielskich i modyfikujących wspólnotowe prawo pierwotne. Na przykład Traktat z Maastricht zawiera przepisy mówiące o tworzeniu klimatu sprzyjającego inicjatywom i rozwojowi przedsiębiorstw we Wspólnocie, umożliwieniu im pełnego wykorzystania potencjału rynku wewnętrznego oraz o zachęcaniu firm do współpracy z ośrodkami naukowymi w zakresie badań i rozwoju technologicznego.

Wiele szczegółowych kwestii związanych z sektorem MSP regulowane jest przez akty prawa wtórnego. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat powstały liczne normy tworzone przez instytucje wspólnotowe, do których należą uchwały i dyrektywy Rady Europejskiej oraz decyzje Komisji Europejskiej.

Podstawową zasadą, na której opiera się europejskie prawo wspólnotowe jest zasada subsydiarności. W odniesieniu do spraw nie podlegających wyłącznej kompetencji Wspólnoty podejmuje ona działania tylko w takim zakresie i tylko wówczas, gdy cele proponowanych działań nie mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki tych działań mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Zgodnie z tą zasadą tworzenie otoczenia sprzyjającego funkcjonowaniu i rozwojowi sektora małych i średnich przedsiębiorstw należy w pierwszej kolejności do zakresu działania poszczególnych państw.

Niemniej jednak inicjatywy podejmowane na szczeblu wspólnotowym odgrywają znaczącą rolę. Mają one na celu stymulowanie i koordynowanie polityk narodowych, prowadzenie dialogu z organizacjami reprezentującymi MSP oraz wdrażanie specjalnych programów na rzecz tego sektora. Zasadniczo programy te służą zapewnieniu bliskiej współpracy między wszystkimi stronami zaangażowanymi w rozwój MSP oraz integracji różnych aspektów polityki wobec przedsiębiorstw. Wkład UE do tej polityki skupia się teraz na wspomaganiu wzajemnej wymiany wzorcowych modeli postępowania.

Obecnie Unia Europejska stoi przed koniecznością gwałtownych i głębokich zmian wymuszanych przez proces globalizacji i rozwój gospodarki opartej na wiedzy. Sytuacja ta wymaga systematycznego podejścia do rozwijania przedsiębiorczości. Oznacza to, że należy zachęcać do podejmowania ryzyka, stworzyć dynamiczne środowisko biznesu oraz zapewnić spójne zarządzanie strategiczne przy jednoczesnym monitorowaniu postępu w realizacji wyznaczonych celów.